ครรภ์ทรักษาโดยหมอปรัดเล

                                 โดย อ.อุไรรัตน์ สิงหนาท

                ช่วงปีการศึกษานี้มีภาระกิจเตรียมการเรียนการสอนในรายวิชาภูมิปัญญาไทยด้านสุขภาพในหลักสูตรพยาบาลศาสตร์ จึงได้ค้นหาข้อมูลเกี่ยวกับการแพทย์แผนไทยดั้งเดิมในเรื่องต่างๆและยุคสมัยต่างๆ ก็ไปพบไฟล์ข้อมูลที่บันทึกไว้ แต่จำที่มาไม่ได้ เป็นหนังสือจดบันทึกด้วยลายมือของหมอปรัดเลเป็นภาษาไทยเกี่ยวกับการผดุงครรภ์ไทยและการดูแลครรภ์ของนายแพทย์ปรัดเล ชาวอเมริกัน ที่มาอาศัยในไทยและรับใช้ใกล้ชิดในราชสำนักยุคกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น คือรัชสมัยสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่สามแห่งมหาจักรีวงศ์ ซึ่งพระองค์ท่านทรงมีคุณูปการกับไทยเรามากมาย แม้นจะสวรรคตไปแล้ว แต่ "เงินถุงแดง" ที่ทรงมีพระปรีชาในทางการค้า จนได้ฉายาว่า "เจ้าสัว " ตั้งแต่หนุ่ม ทรงนำมาเก็บไว้เป็นทุนทรัพย์ในท้องพระคลังหลายสิบล้านนั้น ก็สามารถนำมาใช้ไถ่ถอนกับสิทธิสภาพนอกอาณาเขตที่ฝรั่งเศสจะขอยึดจากไทยในรัชสมัย สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ห้า คืนกลับมเป็นของเราได้ไม่ต้องเสียดินแดน มีเรื่องเล่าว่าการขนเงินมหาศาลก้อนนี้ใช้เรือสินค้าระดมขนกันเป็นวัน เป็นคืนกันเลย และคุณุปการของรัชกาลที่สามหรือกรมหลวงเจษฎาบดินทร์พระองค์นี้ ยังมีต่อวงการแพทยแผนไทยมากมาย จนได้รับการยกย่องและประกาศพระเกียรติคุณให้เป็น "พระบิดาแห่งการแพทย์แผนไทย" และวันที่ 31 มีนาคม ถือเป็น "วันมหาเจษฎาบดินทร์" อ่านรายละเอียดดาวน์โหลดไฟล์ได้ที่ลิ้งก์ http://www.culture.go.th/subculture3/images/M_images/kingrama3.pdf

       ส่วนเกียรติประวัติของหมอบรัดเล คือนอกจากจะเป็นผู้ริเริ่มทำการรักษาโดยการผ่าตัดครั้งแรกในไทย และจัดพิมพ์หนังสือขึ้นครั้งแรกในไทยด้วยแล้ว ซึ่งแท้จริงตามบันทึกนี้ ท่านได้เขียนชื่อตนเองในบันทึกเป็นภาษาไทยว่า "ปรัดเล" เช่นเดียวกับคำว่า "ครรภ์ทรักษา"  ไม่ใช่ "ครรภ์รักษา" ตามที่เคยเข้าใจกัน จึงนำภาพและเนื้อหาบางส่วนมาให้ได้ชมกัน

        ผู้เขียนบทความเองได้อ่านและชมภาพจากบันทึกนี้แล้ว ยอมรับว่าตื่นเต้นที่ได้รับทราบข้อมูลว่า การแพทย์ในยุคนั้น มีหัตถการมากมายที่ช่วยในการคลอดทั้งในรายครรภ์ปกติคือตั้งครรภ์ปกติครบกำหนดและคลอดเองทางช่องคลอด (Normal labor or Vaginal delivery) ไปจนถึงการตั้งครรภ์ผิดปกติ เช่น แฝดชนิดไข่ใบเดียว (Identical twin pregnancy) และแฝดชนิดไข่คนละใบ (Fraternal twin pregnancy) สามารถคลอดทางช่องคลอดได้และถือเป็นการคลอดปกติ ส่วนตัวคิดตามประสบการณ์ว่า ทารกในครรภ์ยุคนั้นที่มีสองคนมักจะมีขนาดไม่โตมาก และครรภ์แฝดมักคลอดก่อนกำหนดทำให้ทารกไม่โตมากด้วย แม้ว่าจะมีภาวะทารกเจริญเติบโตไม่เท่ากัน คืออาจอธิบายว่าเป็นการแย่งอาหารกัน (Feto-fetal transfusion) จนเกิดความเชื่อในคนไทยโบราณว่า แฝดพี่มักจะตัวเล็กกว่าน้อง เพราะพี่มักจะเสียสละให้น้อง ทั้งอาหารและโอกาสการคลอดออกมาดูโลก (ตกฟาก) ให้น้องออกมาก่อน หรือบางครั้งก็คิดว่าเด็กแฝดที่เกิดจากไข่คนละใบและอาจพบทารกมีทั้งสองเพศ คือทั้งชายและหญิง ก็มีบางคนที่เชื่อว่าแฝดแต่ละคู่ อาจเคยเป็นคู่กันมาก่อน จึงมาเกิดพร้อมกัน จึงถือเคล็ดโดยจับแฝดชายหญิงมาทำพิธีแต่งงานกันตั้งแต่ตอนเด็ก นัยว่าเพื่อไม่ให้พรากจากกันหรือมีเหตุต้องพลัดพรากล้มหายตายจากกันไป

             อีกเรื่องหนึ่งคืออุปกรณ์ช่วยคลอดที่ใช้ทำหัตถการช่วยคลอด มีมาแต่ยุคนั้นและรูปร่างก็ไม่แตกต่างกับยุคปัจจุบัน เช่น คีมคีบดีงศีรษะ/ส่วนนำของทารก (Forceps Extraction) เป็นต้น และอีกหนึ่งความน่าชื่นชมคือ นอกจากความสามารถในการถ่ายทอดในเชิงภาษาแล้ว ผู้วาดภาพประกอบ ยังสามารถวาดได้ใกล้เคียงสภาพจริงและมีลายเส้นสวยงาม แสดงว่าความงามแห่งศิลปะไม่มีคำว่า พ้นยุคสมัยนั้น เป็นความจริง